ZUS ostrzega! L4 to nie urlop. Trwają intensywne kontrole chorobowych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz pracodawcy prowadzą wzmożone kontrole, a ich wyniki pokazują, że nie wszyscy chorzy przestrzegają zasad, ryzykując utratę świadczeń. Wojciech Dyląg, regionalny rzecznik prasowy ZUS w woj. podkarpackim, wyjaśnia, co wolno, a czego kategorycznie zabrania się podczas chorobowego.

Cel zwolnienia lekarskiego: Rekonwalescencja, nie wakacje czy praca

Zwolnienie lekarskie (L4) to dokument potwierdzający niezdolność do pracy z powodu stanu zdrowia, uprawniający do wypłaty wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego. Jego głównym celem jest zabezpieczenie socjalne chorego, który, poddając się leczeniu, ma doprowadzić do odzyskania zdolności do pracy. Niezależnie od tego, czy lekarz na zwolnieniu wskazał „chory powinien leżeć” czy „chory może chodzić”, osoba przebywająca na L4 powinna powstrzymać się od czynności sprzecznych z jego celem, zwłaszcza tych, które mogą przedłużyć okres niezdolności do pracy. Czas zwolnienia ma służyć rekonwalescencji i powrotowi do zdrowia.

Wojciech Dyląg z ZUS podkreśla, że osoba niezdolna do pracy może wykonywać zwykłe czynności życia codziennego oraz te związane z jej stanem zdrowia, np. udać się do apteki, na badania czy wizytę u lekarza. Jeśli ktoś jest samotny i nie ma wsparcia, takie czynności są nieuniknione i nie stanowią podstawy do pozbawienia prawa do zasiłku.

Rekordowa liczba zwolnień na Podkarpaciu i najczęstsze przyczyny

W 2024 roku na Podkarpaciu odnotowano ponad milion zwolnień lekarskich z tytułu choroby własnej osób ubezpieczonych w ZUS. Najczęściej wystawiane były one z powodu:

• Zakażeń górnych dróg oddechowych, ostrego zapalenia nosa i gardła (przeziębienie).
• Bólów grzbietu.
• Chorób spowodowanych stresem.
• Znaczną część stanowiły również zwolnienia w okresie ciąży.

Wzmożone kontrole ZUS i konsekwencje nieprawidłowości

Każdy, kto przebywa na zwolnieniu lekarskim, musi liczyć się z możliwością kontroli przeprowadzanej przez ZUS lub pracodawcę. Uprawnienie to wynika bezpośrednio z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Niestety, jak zaznacza rzecznik Dyląg, wciąż zdarzają się sytuacje, że osoby na L4 wyjeżdżają na wakacje, remontują domy lub wykonują inną pracę zarobkową.

Kontrole te odbywają się na dwa sposoby:

1. Kontrola orzekania prowadzona przez lekarza orzecznika ZUS: Sprawdza, czy lekarz leczący miał podstawy do wystawienia zwolnienia. Może to być wezwanie chorego na badanie lub sprawdzenie dokumentacji medycznej. Jeśli orzecznik uzna, że chory jest zdolny do pracy, zwolnienie jest skracane, a dzień badania staje się ostatnim dniem zwolnienia. ZUS zwraca koszty przejazdu na badania kontrolne najtańszym środkiem komunikacji publicznej.
2. Kontrola wykorzystywania prowadzona przez płatnika zasiłku (ZUS lub pracodawcę): Sprawdza, co chory robi w czasie chorobowego – czy prawidłowo wykorzystuje zwolnienie, czy nie wykonuje innej pracy zarobkowej. Pracodawca może kontrolować pracownika przez pierwsze 33 dni choroby (lub 14 dni dla osób po 50. roku życia), za które wypłaca wynagrodzenie chorobowe. Od 34. (lub 15.) dnia zasiłek wypłaca ZUS lub zakład pracy uprawniony do wypłaty zasiłków. Kontroluje się również osoby na zasiłku opiekuńczym i świadczeniu rehabilitacyjnym.

Konsekwencje nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia są dotkliwe: pracownik traci prawo do zasiłku za cały okres, na który zwolnienie było wystawione.

W 2024 roku podkarpacki ZUS przeprowadził kontrole wykorzystywania zwolnień u 5944 osób (wzrost z 3435 w 2023 r.). W konsekwencji, 746 osobom cofnięto zasiłki na łączną kwotę przekraczającą 1,1 mln zł (w 2023 r. było to 303 osoby i 536,8 tys. zł). Kontrole orzekania doprowadziły do uznania 680 osób za zdolnych do pracy, co skutkowało cofnięciem świadczeń na ponad 492 tys. zł.

Ważny jest adres pobytu!

ZUS przypomina, że zarówno przy kontroli orzekania, jak i wykorzystywania, kontrolerzy będą szukać chorego pod adresem widniejącym na zwolnieniu lekarskim. Nie jest to adres zameldowania czy zamieszkania, lecz adres pobytu podczas orzeczonej niezdolności. W przypadku zmiany tego adresu (np. przeniesienia się do rodziny na czas choroby), należy w ciągu 3 dni powiadomić o tym fakcie zarówno pracodawcę, jak i Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Przykłady nieprawidłowego wykorzystywania zwolnień (na Podkarpaciu i w kraju):

• Wyjazdy za granicę w celu świadczenia pracy u zagranicznego pracodawcy.
• Udział w imprezach i uroczystościach (chrzciny, wesela, koncerty, spektakle, spotkania towarzyskie w klubach, zawody sportowe).
• Udział w wydarzeniach lokalnych i państwowych (składanie kwiatów, przemówienia, wywiady dla mediów).
• Uczestnictwo w szkoleniach, kursach, zajęciach i egzaminach w ramach studiów.
• Wyjazdy na wakacje, urlop.
• Sprzedawanie płodów rolnych lub zebranych grzybów na poboczu drogi.
• Remontowanie domu w czasie orzeczonej niezdolności do pracy.

Pamiętajmy, że zwolnienie lekarskie to przywilej mający wspierać powrót do zdrowia, a nie okazja do innych aktywności. Świadome i uczciwe korzystanie z L4 jest kluczem do zachowania prawa do świadczeń.